Dzień siódmy
Ćwiczenie 1
Ćwiczenie 2
Ćwiczenie 3
Efektywność czytania
Ponieważ zbliża się koniec naszego kursu tekst jest już dłuższy – liczy 900 słów, a poniżej 10 pytań do niego. Zmierz swoją SNM, odpowiedz na pytania, oblicz WRT i efektywność czytania.
Pierwsza podróż dookoła świata
Dla ludzi żyjących w dwudziestym wieku podróżowanie na dalekie kontynenty, wyprawy dookoła świata, rejsy przez morza i oceany nie są rzeczą niezwykłą. Takie wyprawy nie budzą już emocji. Mamy do dyspozycji samoloty, statki, superszybkie pociągi i samochody. Jednak czterysta – pięćset lat temu rzeczą niezwykłą było przekonanie, że ziemia jest okrągła. Wierzono wtedy, że przypomina ona bardzo duży, płaski talerz, który gdzieś ma swój koniec. Tych, którzy jako pierwsi odważyli się głosić, że jest kulą, uważano za obłąkanych. Często za głoszenie takich haseł groziła kara, czasem nawet śmierć. Jednak pod koniec piętnastego wieku zaczęła się upowszechniać teoria, która obowiązuje do dziś. Stało się tak między innymi dzięki podróżom wielkich odkrywców, do których należeli między innymi Kolumb, Vasco da Gama lub Magellan. To oni dostarczyli dowodów, że koniec ziemi nie istnieje, że żeglując cały czas przed siebie, można opłynąć świat. Ten ostatni wyczyn zawdzięczamy czterdziestoletniemu, kalekiemu Portugalczykowi, który wypłynął na poszukiwanie Wysp Korzennych. Ferdynand Magellan był, jak już wspomnieliśmy, z pochodzenia Portugalczykiem. Pragnął odkryć nową i krótszą drogę do Wysp Korzennych. Były to wyspy, z których przywożono do Europy niezwykle cenne wówczas przyprawy korzenne, na przykład cynamon, wanilię, gałkę muszkatołową. Dwa państwa rywalizowały o prawo do zarządzania tymi terytoriami – Hiszpania i Portugalia. Magellan zwrócił się o pomoc najpierw do swego władcy – Manuela I. Ten jednak nie zaufał żeglarzowi i nie udzielił mu swego wsparcia. Podobnie jak wcześniej Krzysztof Kolumb, Magellan udał się na dwór hiszpański i tam został wysłuchany. Król Karol I stworzył małą armadę – flotę składającą się z pięciu statków. Były to: Trinidad, San Antonio, Victoria, Santiago, Conception. Ich załoga liczyła w sumie 265 osób i była zbieraniną przeróżnych typów. Byli wśród nich nawet złoczyńcy, którym obiecano wolność w zamian za udział w rejsie. Mimo że flota wyglądała bardzo imponująco, w rzeczywistości była bardzo słaba, głównie ze względu na stan statków, które po prostu nie nadawały się do wyruszenia w tak długi rejs po niespokojnym morzu. A jednak dowódca był zadowolony, ponieważ zrealizował swój zamiar wyruszenia w rejs. Kapitan generalny, bo tak kazał się tytułować Magellan, wydał rozkaz załadowania, oprócz zapasów słodkiej wody i żywności, 900 lusterek, 400 noży, nożyczek, haczyków na ryby, tanich i błyszczących ozdób i tkanin. Te towary miały być wymieniane na złoto, kamienie szlachetne i przyprawy, kiedy żeglarze przypłyną na miejsce. Rejs rozpoczął się 20 września 1519 roku z jednego z portów hiszpańskich. Podróżnicy mieli nadzieję, że zyskają bogactwo i sławę jako odkrywcy nowej drogi do tajemniczych Wysp Korzennych. Dość ważną postacią był niewolnik Enrique, zakupiony przed rejsem przez Magellana. Miał on być sługą i, po przybyciu na miejsce, tłumaczem. Początkowo rejs przebiegał spokojnie. Żeglarze pokonywali kolejne etapy wyznaczonej trasy. Droga przedłużała się jednak, zapasy powoli zaczynały się kończyć. Rosło niezadowolenie załogi. W końcu stało się to, co było nieuniknione – na trzech statkach wybuchł bunt. Żeglarze żądali powrotu do kraju. Dowódca podstępem zwabił przywódcę buntu na swój okręt i zmusił go do kapitulacji. Inni albo poszli jego śladem, albo zostali srogo ukarani. Rejs był kontynuowany. Zapasy żywności były uzupełniane, gdy statkom udało się przybić do brzegów jakiejś wyspy. Wykorzystywano takie okazje nie tylko do zapełnienia ładowni, ale także do handlu z tubylcami. Zazwyczaj byli oni bardzo przychylnie za bogów. Nieświadomi wartości, jaką miało dla Europejczyków złoto, oddawali złoty metal za kilka świecidełek, kawałek materiału lub lusterko. Oprócz tego Magellan i jego towarzysze prowadzili akcję nawracania tubylców na wiarę chrześcijańską. Wielu zresztą podobały się opowieści o dobrym i potężnym Bogu białych ludzi. Żeglarze, płynący pod wodzą Magellana jako pierwsi ludzie na ziemi widzieli wiele dziwów. Oni odkryli krainę olbrzymów, czyli Patagonię. Mieszkańcy tej ziemi wydawali im się niezwykle wysocy i mieli niespotykanie duże stopy – tak ich zresztą nazwali. Nazwa Patagończycy oznacza właśnie ludzi o wielkich stopach. Podwładni kapitana generalnego jako pierwsi zobaczyli foki i pingwiny. Wreszcie po ponad trzech latach odnaleziono Wyspy Korzenne. Marynarze byli szczęśliwi i wierzyli, że wrócą do Europy jako bogacze. Magellanowi chodziło nie tylko o znalezienie drogi do krainy bogactwa, jaką mogły być wyspy, chciał także uczynić je własnością Hiszpanii. Ważne było też dla niego, by ochrzcić tubylców, nawrócić ich na chrześcijaństwo. Ten cel realizował w czasie całej podróży. Kiedy podróżnicy dotarli do celu wyprawy, wydawało im się, że wszystko, co złe, już mają za sobą. Niestety, okazało się to nieprawdą. W czasie długiego postoju na Filipinach Magellan został zabity w potyczce z rdzennymi mieszkańcami tych wysp. Powodem były spory na tle religijnym. Grób wielkiego podróżnika znajduje się właśnie na Filipinach. Dowodzenie dwoma okrętami przejął Sebastian El Canos (pozostałe okręty zostały zniszczone przez sztormy, szalejące na oceanach burze lub rozbiły się o rafy). Kazał on wypełnić ładownie statków przyprawami i ruszył w powrotny rejs. Miał nadzieję, że towary, które przywiozą zapewnią bogactwo garstce tych, którzy przeżyją. W drodze do Hiszpanii zatonął jeszcze jeden statek. Żeglarzom doskwierał głód, brakowało słodkiej wody. By przeżyć i wrócić do kraju, zamienili się w piratów – napadali na inne okręty, zabijali, kradli. 6 września 1523 roku, po 1080 dniach rejsu dopłynęli do ojczyzny. Z 265 osób wyruszających w rejs powróciło 17. Pierwszą rzeczą, jaką zrobili po wpłynięciu do portu, było udanie się do kościoła, by podziękować Bogu za ocalenie. Przywiezione w ładowniach przyprawy rzeczywiście uczyniły ich bogaczami. Król nagrodził Sebastiana El Cano jako pierwszego człowieka, który opłynął kulę ziemską. Żeglarz otrzymał dożywotnią rentę, pamiątkową zbroję rycerską i... laskę cynamonu oraz jedną gałkę muszkatołową. Ludzie zyskali potwierdzenie przekonania, że ziemia jest okrągła i można ją opłynąć.
(Tekst i pytania opracowane przez dr Annę Cegiełę na potrzeby eliminacji VI Mistrzostw Polski w Szybkim Czytaniu.)
PYTANIA:
1) Jaki kształt miała ziemia według naszych przodków?
a) przypominała skorupę żółwia – na środku jest wypukła i jej powierzchnia obniża się ku brzegom
b) przypominała duży płaski talerz
c) przypominała spłaszczoną kulę
d) przypominała spłaszczoną kulę podtrzymywaną na skorupie żółwia
2) Co było celem wyprawy Magellana?
a) odkrycie drogi do Wysp Korzennych, przyłączenie tego terytorium do Hiszpanii, szerzenie wiary
b) opłynięcie ziemi dookoła, by udowodnić, że jest to możliwe
c) odkrycie nowego gatunku ryb
d) opłynięcie Wysp na Pacyfiku
3) Ile osób i ile statków wyruszyło na wyprawę?
a) 265 osób na pokładzie 5 statków
b) 249 osób na pokładzie 7 statków
c) 179 osób na pokładzie 4 statków
d) 256 osób na pokładzie 6 statków
4) Jak kazał się tytułować Magellan w czasie rejsu?
a) konsul generalny
b) kapitan generalny
c) admirał
d) admirał – ambasador
5) Co oznaczała nazwa Patagończycy?
a) ludzi mieszkających na dalekiej północy, w krainie zimna
b) „ludzi żywiących się rybami”
c) „ludzi mających wielkie stopy”
d) „ludzi mających wielkie uszy”
6) Jaki ładunek znajdował się w ładowniach statków wyruszających z Hiszpanii?
a) jedynie zapasy żywności, słodkiej wody i lekarstw
b) jedynie lekarstwa, bo żywność była uzupełniana w czasie podróży
c) Biblie, różańce i stroje
d) lusterka, noże, nożyczki, świecidełka i tanie tkaniny
7) W jaki sposób zakończył się bunt, który wybuchł na trzech statkach?
a) Magellan pozwolił zbuntowanym żeglarzom odpłynąć do domu
b) buntownicy zostali zamordowani przez stronników Magellana
c) przywódca buntu został podstępem zwabiony na statek Magellana i zmuszony do kapitulacji
d) Magellan odłączył się od buntowników i dalej sam kontynuował wyprawę
8) Jak król Karol I nagrodził Sebastiana El Canos?
a) mianował go zarządcą Wysp Korzennych
b) wyznaczył mu dożywotnią rentę, ofiarował na pamiątkę laskę cynamonu i zbroję
c) wypłacił mu wysoką jednorazową nagrodę
d) wtrącił go do więzienia za szerzenie buntu na statku Magellana
9) Ile trwał pierwszy rejs dookoła świata?
a) 1080 dni
b) 3786 dni
c) 546 dni
d) 1830 dni
10) Gdzie został pochowany Magellan, dlaczego?
a) na Hawajach, bo tam zmarł na żółtaczkę
b) w oceanie, bo zmarł na statku
c) na terenie Ameryki Południowej, gdzie zaginął w czasie wyprawy na ląd
d) na Filipinach, gdzie został zabity przez tubylców